هنگام عکاسی با دوربینهای دیجیتال، گاهی به دلیل محدودیتهای دوربین، فوکوس کردن روی لبههای کادر امکانپذیر نیست. برای دور زدن این مشکل، عکاسان میتوانند از تکنیکی به نام «فوکوس و بازترکیب» استفاده کنند. در این مقاله، قصد دارم تکنیک فوکوس و بازترکیب را بررسی کنم؛ تکنیکی که میتواند در شرایط مختلف عکاسی بسیار کاربردی باشد — چه هنگام عکاسی در نور کم و چه زمانی که میخواهید سوژه را در گوشهای از کادر قرار دهید.
من شخصاً از این تکنیک زیاد استفاده میکنم، بهویژه در عکاسی رویدادها (Event) و حیات وحش. این روش بارها در شرایطی که نور بسیار ضعیف بوده و دوربینم قادر به فوکوس دقیق نبوده، به کمکم آمده است. همچنین در مواقعی که نقاط فوکوس دوربین فقط در مرکز کادر متمرکز هستند، این تکنیک عملکرد بسیار خوبی دارد.
بازترکیب (Recomposing) به چه معناست؟
قبل از پرداختن به این تکنیک، ابتدا اجازه دهید توضیح دهم واژه «بازترکیب» در عکاسی به چه معناست. زمانی که عکسی ثبت میکنید، با دقت کادر را میبندید و سوژه را در نقطهای از کادر قرار میدهید. به عبارت دیگر، شما در حال «ترکیببندی» تصویر هستید. بازترکیب به این معناست که ابتدا کادر را (مثلاً برای گرفتن فوکوس) تنظیم میکنید، سپس دوربین را حرکت میدهید تا سوژه در جای دیگری از کادر قرار بگیرد.
برای مثال، فرض کنید ابتدا سوژه را در مرکز کادر قرار دادهاید و روی چشمهای او فوکوس کردهاید. بهجای ثبت عکسی یکنواخت با سوژهای دقیقاً در مرکز، میتوانید سوژه را کمی به یک سمت منتقل کنید و در نهایت به ترکیببندی بسیار بهتری برسید. به بیان ساده، شما کادر خود را بازترکیب کردهاید.
چرا به بازترکیب نیاز داریم؟
بهطور معمول، بسیاری از افراد هنگام استفاده از دوربینهای دیجیتال مدرن، زحمت بازترکیب کادر را به خود نمیدهند. اغلب دوربینها، حتی مدلهای مبتدی، دارای چندین نقطه فوکوس هستند که در منظرهیاب پراکنده شدهاند.
هنگام ترکیببندی، سادهترین کار معمولاً این است که نقطه فوکوس را به محل دلخواه در منظرهیاب (جایی که سوژه قرار دارد) منتقل کنید، فوکوس بگیرید و سپس عکس را ثبت کنید. اما مشکل رایجی در این روش وجود دارد: نقطه فوکوس اغلب بسیار کوچک است یا دقیقاً در جایی قرار ندارد که شما میخواهید. اگر دوباره به منظرهیاب نگاه کنید، متوجه میشوید که مجبور هستید سوژه را در محدوده همان نقاط فوکوس از پیش تعریفشده قرار دهید.
اما اگر بخواهید آزادی بیشتری داشته باشید و سوژه را در هر نقطهای از کادر قرار دهید چه؟ درست است که دوربینهای حرفهایتر نقاط فوکوس بیشتری دارند، اما این نقاط معمولاً کل کادر را پوشش نمیدهند و حتی اگر پوشش دهند، جابهجایی آنها میتواند سرعت شما را هنگام ترکیببندی کاهش دهد.
علاوه بر این، اگر با دوربین DSLR عکاسی میکنید، نقطه فوکوس مرکزی همیشه دقیقترین نقطه فوکوس است؛ همانطور که در مقاله «چگونه عکسهای شارپ بگیریم» اشاره کردهام. این موضوع به این معناست که در شرایط نور کم، تنها راه ثبت تصویری با فوکوس قابل قبول، استفاده از نقطه فوکوس مرکزی است. اگر تجربه عکاسی در نور کم را داشته باشید، احتمالاً به یاد دارید که لنز هنگام استفاده از نقاط فوکوس کناری، مرتباً برای پیدا کردن فوکوس جلو و عقب میرود (Focus Hunting). تصویر زیر نمونهای از عکاسی در محیطی بسیار تاریک است:
سوژه کاملاً شارپ است. من مجبور شدم با استفاده از نقطه فوکوس مرکزی و کمک نور کمکی فوکوس (AF Assist Beam) بهصورت دستی روی سوژه پیشفوکوس کنم، زیرا هیچ نقطه فوکوس دیگری قادر به فوکوس دقیق نبود. سپس با استفاده از یک فلاش در پشت سوژه و ژل آبی، افکت نهایی تصویر را ایجاد کردم.
در چنین شرایطی، توانایی فوکوس گرفتن و سپس بازترکیب کادر میتواند تفاوت بزرگی ایجاد کند. اگر این تکنیک بهدرستی انجام شود، دیگر نیازی به ویرایش سنگین یا کراپ زیاد برای رسیدن به ترکیببندی بهتر نخواهید داشت؛ میتوانید همهچیز را همان لحظه با دوربین و این تکنیک انجام دهید.
روشهای فوکوس و بازترکیب
روشهای مختلفی برای فوکوس و بازترکیب کادر وجود دارد. در ادامه، هر روش را به همراه مزایا و معایب آن بررسی میکنیم. توجه داشته باشید که در این توضیحات فرض بر این است که دوربین و لنز شما روی فوکوس خودکار (Autofocus) تنظیم شدهاند. این مراحل در حالت فوکوس دستی (Manual Focus) کار نخواهند کرد.
روش فوکوس تکسروو (Single Servo Focus)
اولین و سادهترین روش، تنظیم دوربین روی حالت فوکوس تکسروو یا «AF-S» است. زمانی که دوربین روی این حالت قرار دارد، فقط یکبار و با نیمفشردن دکمه شاتر فوکوس میگیرد. در حالی که نقطه فوکوس در مرکز قرار دارد، دوربین را به سمت سوژه بگیرید، با نیمفشردن دکمه شاتر فوکوس را قفل کنید و منتظر تأیید فوکوس بمانید (با صدای بوق یا نشانگر فوکوس). سپس کادر را بازترکیب کرده و عکس بگیرید.
اگر دوربین اجازه ثبت عکس نداد، به این معناست که روی حالت «Focus» برای رهاسازی شاتر تنظیم شده است. کافی است وارد منو شوید و حالت رهاسازی شاتر را در AF-S یا Single Servo روی «Release» قرار دهید تا دوربین بدون توجه به جهت کادر، عکس را ثبت کند.
این روش در اغلب دوربینها بهخوبی کار میکند، اما نیاز دارد که دوربین حتماً روی حالت AF-S باشد. اگر از دوربینهای DSLR مبتدی نیکون استفاده میکنید، حالت پیشفرض AF-A نیز تا زمانی که سوژه در حال حرکت نباشد، عملکرد مناسبی خواهد داشت. اگر میخواهید در هر حالت فوکوسی بتوانید فوکوس را قفل کنید، به روش بعدی توجه کنید.
روش قفل فوکوس خودکار (Autofocus Lock)
تقریباً تمام دوربینهای دیجیتال با لنز قابل تعویض، حتی مدلهای مبتدی، دارای دکمهای در پشت بدنه هستند که برای قفل نوردهی و فوکوس طراحی شده است. در دوربینهای نیکون، این دکمه با نام «AE-L / AF-L» شناخته میشود و تقریباً روی تمام مدلها وجود دارد. بهصورت پیشفرض، این دکمه هم نوردهی و هم فوکوس را قفل میکند که برای تکنیک فوکوس و بازترکیب بسیار مناسب است.
بدون توجه به اینکه دوربین روی چه حالتی از فوکوس قرار دارد، ابتدا با نیمفشردن شاتر روی سوژه فوکوس میکنید. پس از تأیید فوکوس، دکمه AE-L / AF-L را فشار داده و نگه میدارید، در حالی که همچنان شاتر را نیمهفشرده نگه داشتهاید. سپس کادر را بازترکیب کرده و عکس میگیرید (هر دو دکمه را نگه دارید). این کار دو نتیجه دارد: نوردهی قفل میشود و تغییر نمیکند (که در نورهای چالشبرانگیز بسیار مفید است) و فوکوس نیز روی سوژه ثابت میماند.
تنها نکتهای که باید مطمئن شوید این است که این دکمه واقعاً برای قفل فوکوس و نوردهی تنظیم شده باشد. در برخی مدلها ممکن است این امکان بهصورت پیشفرض فعال نباشد. در تمام DSLRهای نیکون، این دکمه بهطور پیشفرض همین عملکرد را دارد. اگر این روش برای شما کار نکرد، باید تنظیمات منو را بررسی کنید. برای اطلاعات بیشتر میتوانید به مقاله «دکمه AE-L / AF-L در نیکون» مراجعه کنید.
روش AF-ON یا فوکوس با دکمه پشتی (Back Button Focus)
آخرین روش، که شخصاً آن را به دو روش قبلی ترجیح میدهم، اختصاص دادن یک دکمه در پشت دوربین برای فوکوس است؛ تکنیکی که با نام «فوکوس با دکمه پشتی» شناخته میشود. با انتقال عملکرد فوکوس به این دکمه، دیگر نیازی به نیمفشردن شاتر برای فوکوس ندارید و دکمه شاتر فقط برای ثبت عکس استفاده میشود.
این روش برای من بسیار کاربردی است، زیرا نیازی به فکر کردن درباره قفل فوکوس یا حالت AF-S ندارم. همچنین دیگر لازم نیست شاتر را نیمهفشرده نگه دارم و خطر فشردن ناخواسته آن کاهش مییابد. این روش برای فوکوس و بازترکیب کادر فوقالعاده عمل میکند.
تمام دوربینهای DSLR و بدون آینه مدرن از این قابلیت پشتیبانی میکنند. اگر دوربین حرفهای داشته باشید، احتمالاً دکمهای به نام «AF-ON» در پشت بدنه و زیر انگشت شست دارید. این دکمه را میتوان از طریق منو برای فعالسازی فوکوس تنظیم کرد.
ابتدا مطمئن شوید که دوربین روی حالت فوکوس تکنقطهای قرار دارد. سپس وارد منوی «Custom Setting Menu» و بخش «Autofocus» شوید و گزینه «AF Activation» را پیدا کنید. آن را روی «AF-ON only» قرار دهید. پس از این تنظیم، با نیمفشردن شاتر هیچ اتفاقی نمیافتد، اما با فشردن دکمه AF-ON، دوربین فوکوس میکند.
اگر دوربین نیکون مبتدی دارید و دکمه AF-ON اختصاصی ندارد، نگران نباشید. میتوانید دکمه AE-L / AF-L را برای این کار تنظیم کنید. این تنظیم معمولاً در مسیر «Custom Setting Menu» → «Controls» → «Assign AE-L/AF-L button» یا «Setup Menu» → «Buttons» قرار دارد. گزینه «AF-ON» را انتخاب کنید. پس از آن، شاتر دیگر فوکوس نمیکند و فوکوس فقط با دکمه پشتی انجام میشود.
پس از فعالسازی این روش، مراحل کار به شکل زیر است:
با انتخاب نقطه فوکوس، آن را روی سوژه قرار دهید
دکمه AF-ON یا دکمه پشتی را فشار دهید تا فوکوس انجام شود
دکمه را رها کنید تا فوکوس قفل بماند
کادر را بازترکیب کرده و عکس بگیرید
مشکلات احتمالی فوکوس
هنگام استفاده از این تکنیک باید همیشه به این نکته توجه داشته باشید که در صورت بازترکیب شدید، عکاسی در فاصله نزدیک و استفاده از دیافراگمهای بسیار باز، ممکن است فوکوس دقیق از بین برود. به خاطر داشته باشید که با بازترکیب کادر، صفحه فوکوس جابهجا میشود. اگر عمق میدان بسیار کم باشد و فاصله شما تا سوژه کوتاه، این جابهجایی میتواند باعث ثبت تصویری با فوکوس نرم یا خارج از فوکوس شود.
اگر تصویر شارپ نیست، سعی کنید نقطه فوکوس را تا حد ممکن نزدیک به سوژه نگه دارید و بازترکیب را کمتر انجام دهید. هرچه تغییر زاویه کمتر باشد، تغییر صفحه فوکوس نیز کمتر خواهد بود. در عکاسی با لنزهای تله و فاصلههای دور، این مشکل کمتر به چشم میآید. در مثال زیر، من با استفاده از نقطه فوکوس مرکزی روی سوژههای سمت راست فوکوس گرفتم (با دکمه AF-ON) و سپس کادر را طوری بازترکیب کردم که دو مدل سمت چپ نیز در تصویر قرار بگیرند.
آیا فوکوس و ترکیب بندی مجدد در دوربینهای بدون آینه منطقی است؟
تکنیک فوکوس و بازترکیب در دوربینهای DSLR بسیار کاربردی است و من همچنان از آن استفاده میکنم. اما دوربینهای بدون آینه مدرن، اهمیت این تکنیک را کمتر کردهاند.
برای مثال، اگر از افراد عکاسی میکنید، احتمالاً میدانید که اغلب دوربینهای بدون آینه دارای تشخیص چهره و چشم بسیار دقیق هستند. این قابلیتها باعث میشوند که در عکاسی پرتره یا حتی عکسهای گروهی، نیازی به فوکوس و بازترکیب نباشد. بسیاری از دوربینهای پیشرفته حتی تشخیص چشم حیوانات و اشیاء را نیز ارائه میدهند که بسیار سریعتر از فوکوس و بازترکیب عمل میکند.
همچنین دوربینهای بدون آینه نقاط فوکوس بیشتری دارند که در سراسر منظرهیاب پخش شدهاند و انتخاب آنها نیز بسیار سادهتر است. بنابراین میتوان گفت که تکنیک فوکوس و بازترکیب در دنیای دوربینهای بدون آینه، به اندازه دوران DSLR پررنگ نیست.
با این حال، هنوز هم مواقعی وجود دارد که این تکنیک منطقی باشد. برای مثال، ممکن است بخواهید روی نقطه خاصی از یک منظره فوکوس را قفل کنید، بدون اینکه نقطه فوکوس را جابهجا کنید. در چنین شرایطی، فوکوس و بازترکیب همچنان میتواند روشی سریع و مؤثر باشد.
جمعبندی
در بسیاری از موقعیتها، تکنیک فوکوس و بازترکیب بهعنوان جایگزینی مناسب برای جابهجایی نقاط فوکوس عملکرد بسیار خوبی دارد. با این حال، در دوربینهای بدون آینه مدرن، اغلب کمتر به این روش نیاز پیدا میشود. امیدوارم این مقاله برای شما مفید بوده باشد. اگر سؤالی دارید، خوشحال میشوم پاسخ دهم.
